SANG JARATKARU
Wenten katuturan carita pandita sane
mapesengan Sang Jaratkar. Ajin idanne sang wiku sane dahat pageh ngelaksanayang
tapa brata. Sang Jaratkaru makayun nulad pemargin ajin ida. Saking alit ida
ngelarang tapa brata yoga semadi. Pageh kayun ida nyukla brahmacari, ten kayun
merabian. Wantah tapa brata sane buatang ida. Incepang ida kesaktian anake
ngelaksanayang tapa brata. Sangkaning kapagehan Sang Jaratkaru nangun yasa
dadosne ida mikolihang kautaman miwah
kasidining mantra.
Sawireh Sang Jaratkaru sampun sidi
mantra, raris ida maideran malelungan, ngrauhin sakancan genah sane kayunang
ida. Ida taler sering matirtayatra, mamargi muatang tirta mautama. Sedek dina
anu, ngaliwat pamargin ida, ngantos rauh ring genahe sane mawasta Ayatanastana,
ring pantaraning suarga miwah nrakane. Drika kocap genah para atmane ngantosang
karma palane, napike pacang manggihin suargan utawi nraka.
Kacritayang sane mangkin,
risampune Ida Sang Jaratkaru rauh ring Ayatanastana punika, ida manggihin
pitara sareng akeh magantung ring tiing petunge akatih. Tiing petunge punika
wenten ring panepin jurange sane kalintang dalem. Nyungsang gagantungan atmane
punika. Praraine marep tuun, cokorne mategul, magantung ring tiing petun ge
sawiji, maayunan waluya don kayu tuh katempuhdening angin. Buine di bongkol
tiing petunge, wenten bikul aukud, gegaene sadina-dina stata ngutgut bongkol
tiing petunge punika. Unduke kadi punika kacingak olih Sang Jaratkaru. Tan
dumade saget maliah toyan pamodinane, tan sida antuk ida nyutetin. Pakayun ida
dahat kapiolasan, dedek remuk kadi gedahe pantigang, nyingak sang magantung
sinungsang ring tiing petunge. Kala punika raris Sang Jaratkaru nepukin sang
pitara sane mawarni sakadi pandita purus, maprucut, mawasta kulit taru. Sang
Jaratkaru mataken “inggih jero, nawegang
lugrayang tiang mapitaken, sapesira sayuwaktine jero puniki? Napi awinan jerone
magantung ring tiing petunge, sane makire empak? Yen pada empak, tan pariwangde
jerone labuh ke jurange dalem ento. Aduh, kadi rasa keiris manah tiange mawastu
kapiolasan, makeneh mapitulumg ring jerone. Tiang puniki wiku jero, uli cerik
tiang ngelarang tapa brata. Yaning wantah patut, tiang pacang nyerahang pikolih
tapan tiange apahempatan wiadin atenge, mangde jerone ngamolihin suargan, uusan
nandang sengsara.”
Winaluya kasiratin amerta
sanjiwani tis kayun sang pitarane rikala mireng pangandikan Sang Jaratkarune.
Ritaklale punika raris sang pitara ngandika,
“ jero...jero sang wawu rauh mawinan titiang nandang sengsare sakadi
mangkin, tan prasida manggihinsuargan, seantukan titiang tan madue sentane
utawi putung. Nika sane mawinan titiang megantung ring tiing petunge, waluya
titiang manggihin neraka. Teges tiing petunge akatih inggih punika, sentana
titiange kari adiri mapesengan Sang Jaratkaru. Nanging wantah muatang kamoksan,
pakayunan luput sakeng pailehan anake dados jadma ring marcapada. Ida tan kayun
ngambil rabi, wantah tapa brata kamawon ngelarang ida.” Kadi asapunika
pangandikan sang pitara. “ Inggih jero, yen sayuwakti jero olas ring
titiang, titiang nunas tulung ring jerone mangde ledang ngandikain Sang
Jaratkaru. Daging ipun, mangde ida kayun angalapirabi, mangde ida madue putra.
Punika waluya panyupatan sane ngranayang titiang prasida manggihin suargan.
Uningang taler titiang kari nandang sengsara. Banget wiyakti pangacep titiang
mangde ida ledang tur kapiolasan ring kayun.” Asapunika pangandikan sang pitara
nglantur. Maweweh-weweh sedih
kayun Sang Jaratkarune, toyan panone paketeltel tan papegatan, kadi kaiis-iis
ulun angen idane nyingak leluhur idane kadahatang nandang sangsara. “ Naweg
tiang sang pitara, titiang puniki sane mawasta Sang Jaratkaru sane kaliwat loba
ring tapa brata, nglaksanayang kabrahmacarian. Inggih yening wenten pamargi,
mangde sang pitare manggihin suarga, sampunang sang pitara samandangsaya.
Titiang pacang wusan nglaksananyang brahmacari titiang pacang ngarereh rabi,
mangde wenten santanan titiang. Manah tiange mangde rabin tiange taler
mapesengan Jaratkaru, mangde anut sulur parabian tiange. Yen pradiside sampun
titiang madrebe sentana, kala drika titiang malih nglaksanayang kabrahmacarian.
Ledangang pakayunane sang pitara!” Sapunika atur Sang Jaratkatkaru, raris ida
mapamit ring sang pitara.
Caritayng sane mangkin Sang
Jaratkaru lunga mailehan ngarereh rabi sane mapesengan pateh ring ida.
Makudang-kudang desa kaden sampun karauhin olih Sang Jaratkaru, sakemawon
durung panggihin ida anak istri sane mapesengan Sang Jaratkaru. Riantukan
asapunika, raris ida masusupan katengahin alas sane singid tur madurgama pisan.
Irika ida matetangisan saha ngamet sarwa dewata miwah para butakala. Sapuniki
pandulamen idane, “Uduh sarwa tumuuh
sinamian, sane marupayang dewata, manusa, butakala, buron, miwah enti-entikan!
Cingakin titiang Sang Jaratkaru memanah ngarereh rabi. Wehin titiang anak istri
sane mapesengan pateh ring titiang, tur presida madue putra, sane pacang nyupat
leluhur titiange sakeng kasangsaran!”
Ritatkala punika, pandulamen Sang
Jaratkaru karenge olih para nagane sane sedeng keweh ngenehang yadnya sarpa
sane karencanayang olih Sang Prabu Janamejaya. Raris Sang Basuki ngandikain
para nagane mendakin Sang Jaratkaru, pacang kajangkepang rain dane sane
mapesengan Dewi Jaratkaru. Tatujone mangde madue putre sane pacang nulungin
para nagane luput saking yadnya sarpa.
Gelisang carita, kocap Sang
Jaratkaru sampun kaparabiang ring dewi Jaratkaru. Sane mangkin sampun reko Dewi
Jaratkaru ngrempini. Kacingak olih Sang Jaratkaru cirin rabin ida mobot, raris
Sang Jaratkaru mapinunas ring rabine mangda kajantos sirep idane, riantukan
sangsaya kayun ida pacang katinggal. Asapunika pangandikan Sang Jaratkaru,
“Uduh adi Dewi Jaratkaru anake idewa, beli lakar sirep dipaabinan adine!”
Sayaga Dewi Jaratkarungabin suamin ida. Kocap lelep tur sue Sang Jaratkaru
sirep. Sampun dauh ida pranda mamuja, sakemawon sang Jaratkaru durung matangi.
Raris Dewi Jaratkaru mabaos-baos ring kayun,
“ Yah saget suba surup Ida Sang Hyang Baskaradipati, sandikala saget
suba, dauh ida pranda mamuja. Becikan tanginin ida duaning yeh kanti kasep ida
mamuja, sinah i dewek duken ida.” Sapunika pakayunan Ida Dewi Jaratkaru, raris
matur, “Nawegang titiang ratu pranda,
durusang singgih pranda matangi! Riantukan sampun sandikala, panemayan singgih
pranda mamuja. Punika sampun sami sayaga sediang titiang sekar miwah
wangi-wangian.
Kadi asapunika atur dewi Jaratkaru
saha ngusap prarain Sang Jaratkarune. Tangkejut Sang Jaratkaru, kapupungan
matangi. Dukan idane kalintang panyingakane ngencorang waluya ngendih, wedanane
baang biing, kadi bungan pucuke bejek, saha ngandika bangras, “Ih nyai naga luh
dusta, kaliwat langgana nyai, bani ngoda awake sirep. Pelih pesan tingkah
nyaine! Ento krana, jani awake lakar ninggalin nyai, sud makurenan tekening
nyai!”
Inggih kadi punika pangandikan
Sang Jaratkaru, saha gegison mamargi. Raris kauber olih rabine. Sasampune
kakeniang, raris dane ngandap kasor saha meluk Cokor Sang Jaratkarune. Kala
punika dewi jaratkaru matur ngasih-asih,” Inggih ratu prande, iwang sayuwakti
titiang, lugrayang titiang nunas agung pangampura, ring singgih pranda. Menawi
iwang antuk titiang malaksana, boya saking manah titiang langgana, prasangga
purun nanginin singgih pranda. Tatujon titiang wantah makelingin singgih
pranda, ring panemayane ngarcana sang hyang Titah. Yening wantah patut, becikan
singgih pranda mawali, sampunang titiang tinggala, benjang pukur, yen titiang
smapun madrebe snetana, sane prasida nulungin kadang titiange, luput saking
yadnya sarpa, kala irika singgih pranda ngwangun tapa malih.” Asapunika pinunas
Dewi jaratkaru ring Sang Jaratkaru. Dados eling raris ida pabuat kayun ida
mangda madue putre. Raris ida ngandika,
“Adi.......adi dewi jaratkaru, dahat patut parisolah adine minget anake
buke beli, nitia wacana, tuara dadi ngobah ane sube ucapang beli, lakar ninggal
adi. Nah, ento ada pinunas adine buka keto, eda adi sengsaya. Asti adan putran
adine, ane lakar nulungin kadang adine, luput saking yadnya sarpa ledangan
kayun adine.” Raris Sang Jaratkaru lunga, tan dados tambakin ninggal Dewi
Jaratkaru.
Kacrita raris Dewi Jaratkaru matur
ring Sang Basuki, nguningayang paindikan dane katinggal olih sang jaratkaru
miwah sapangandikan idane tekaning kawentenan bobotan danene. Dadi ledang kayun
sang basuki mireng atur rain dane. Sampun tutug wulannya tur sampun panemaya,
raris dewi Jaratkaru maputra, warnane bagus genjing, mapesengan Sang Astika,
seantukan “ Asti” pangandikan ajin ida sane nguni. Anake alit punika kaambil
olih sang basuki, kaupacarain manut upakara Sang Brahmana, kapiara saha kawehin
upawita, kalung nyinayang kabrahmanan.
Rikala Sang Astika embas, sang
pitara sane magantung ring tiing petunge, melesat ke suargan, mukti palan tapan
idane duk kari ring mercapada.Gelisang punang carita, sasampune Sang Astika
duur, sampun patut melajahin sarwa weda, raris idea kaicen paplajahang olih
Begawan Bregu. Sang Astika sane ngawinang I Naga Taksaka luput saking yadnya
Sarpa Maha Raja Janamejaya
Tidak ada komentar:
Posting Komentar