Tengenan Aksara Bali
Tengenan inggih
punika aksara sane kematiang (Aksara Wianjana sane nenten kasarengin antuk
aksara suara)
Tengenan ring aksara Bali wantah wenten petang soroh Luir ipun:
Tengenan ng (Bisah)
. Tengenan r (Surang)
, Tengenan h (Bisah) ô¾ô¾
;¾ , Lan Adeg-ageg ô¾ô¾ô¾ô¾
/.
Sekancan Tengenan Imban ipun:
(1)
Tengenan ng
(a)
Tengenan ng
ring kecap ungkur /penguntat kruna,
mauah dados cecek (
),
Upami:
Pucung = pu cu*¾. blulang
= b¯¡ l*¾.
Capung = ¿ c
pu*¾. barang = b r*¾.
(b)
Saluiring kruna lingga kalih kecap sane
wianjanannyane pateh tur makakalih
polih tengenan ng wenang
makakalih dados cecek (
), yadiastun sampun kaanusuarayang utawi polih seselan –el- miwah –er-,
Upami:
Cangcang = c*¾ c*¾. Bangbang
= b*¾
b *¾.
Bengbeng = eb*¾ eb*¾. Brengbeng
= ebÉ*¾ eb.
Kungkung
= ku*¾ ku*¾. Klungkung = k¯¡*¾ ku*¾.
(c) Saluiring
kruna lingga kalih kecap sane wianjanannyane mebinayan tur makakalih polih tengenan ng wenang makakalih dados cecek (
), sakewanten aksara ring pungkur magantungan la, minekadi:
Ø Tengenan
ring kecap pengawit kruna lingga sane aksara wianjananyane
mabinayan, kantun manggeh matengenan,
Upami:
Bungsil = bu*¾ si l/ . panggang = p *¾ g *¾.
Blungking = b¯¡*¾ k&¾. jangkrik = j *¾ kÉø k/ .
Ø
Tengenan ng
ring kecap pengawit kruna-kruna ring sor mauah dados cecek (
), anggen ngicalang pasang mpuk tiga,
Upami:
Angklung = h*¾ k¯¡*¾. sungklit = su*¾ kÞø t/ .
Jungkling
= ju*¾ kÞ&¾. nyungkling = Z*ÿu¾ kÞ&¾ .
Ø Wastan
genah ring sor puniki sinengguh saking kalih kruna,
Upami:
Pangkung tibah = p *¾ ku*¾ tø
b ;¾. pangkung karung = p *¾ ku*¾ k
ru*¾.
Tulang nyuh = tu l *¾ Zÿu ;¾.
(2)
Tengenan
r,
Saluiring tengenan r ring ungkur utawi tengah kruna wenang kagentosin antuk surang (
),
Upami:
Sekar = s) k (¾. gelar = g) l(¾.
Karma = k(¾ m. pidarta
= pi d(¾ t .
(3)
Tengenan
ô¾ô¾ô¾ ;¾.
(a)
Tengenan h
sane magenah ring ungkur
kruna lingga wenang magentos dados bisah ô¾ô¾ô¾
;¾.
Upami:
Puseh = pu s) ;¾. Lebih
= ò bø ;¾.
Pakeh = p k) ;¾. Tuhuh
= tu du ;¾.
(b) Saluring kruna lingga kalih kecap sane
aksara wianjanannyane pateh tur
makakalih polih tengenan h, wenang
makakalih mauah dados bisah
ô¾ô¾ô¾
;¾.,
yadiastun sampun kaanusuarayang,
Upami:
Cahcah = c ;¾ c ;¾. nyahcah = z ;¾ c
;¾.
Kohkoh = eKÿ
;¾ e Kÿ ;¾¾. ngohkoh = e\o ;¾
e Kÿ ;¾.
(c)
Tengenan h,
ring kecap pengawit kruna lingga sane kecap aksara wianjanannyane mabinayan, kantu manggeh matengenan,
Upami:
Cihna = ci ;¾ n¾. brahmana =
bÉ ;¾ m n.
Lahru
= l ;¾ ru. bahni = b ;¾ ni.
(d)
Wastan genah ring sor puniki sinengguh saking
kalih kruna,
Upami :
Asahduren = h s ;¾
du er n/
(4)
Adeg
– adeg (ô¾ô¾ô¾ô¾ / .
)
Sekancan tengenan ring
pamuput kruna patut ngangge Adeg-adeg, sajabaning tengenan h, r lan ng.
(a)
Ring penguntat kruna, upami:
Adan = h d n/ . budal =
bu d l/ .
Malaib = m
l høb/ . kajengklok
= k j)
e ekÞok/ .
Ring panguntat bagian lengkara wiadin panguntat
lengkara, upami
Dugase nulis lamaran, I nyoman mecik pelengan.
du
g es¾ nu lø sÞ m r n/ ,
hø eZÿo m nß) ci
ekæ e l \ n/ .
Emboke ngadep poh di peken.
h)
e mão ek \
d) epæ o;¾ di p) k) n/ .
(b) Ring
tengahing kruna kaanggen ngicalang pasang aksara tumpuk tiga,
Upami:
Tamblang =
t m/bÞ*¾¾. gemblong = g) m/ ebÞ*o¾.
Samblung = s
m/b¯¡*¾. tamblingan = t m/bÞø
\ n/ .
Tidak ada komentar:
Posting Komentar