BAB
I
PEMAHBAH
1.1 Latar Belakang
Ring aab ilmu pengetahuan ring sekadi
mangkin akeh materi-materi sane prasida anggen dasar ritatkala mlajahin indik
napi sane pacang kaplajahin. Kerana tatujon para mahasiswa mipil materi punika
mangda prasida maduwe widya sane becik mawiguna tur anggen nelebang kawigunan
punika anggen ngarereh pikarya ring kawentenan aab gumi sane sampun mengglobal
puniki utawi zaman sane sampun modern miwah sahananing laksana sane becik sane
patut kamargiang lan sane tiosan. Akeh kagunan sane prasida kapolih ritatkala
peplajahan Morfologi punika presida
memargi minakadi; wawasan para mahasiswa prasida ngelimbak sengeh ring tetikas
miragiang laksana sane patut, prasida kanggen dasar ngelimbakang budaya lan
seni ring Bali, miwah indik kawentenan ring kulawarga miragiang dahat pinaka
dasar manyama beraya madue punika sawitra akeh,miwah dasar para janane uning ring kawentenan
kulawarga napi mejalaran antuk orti sane dados gejolak utawi pikobet minekadi
ngeninin ekonomi, sosial, politik ring
kulawarga sane mangkin, mangda prasida para janane sengeh napi sane patut
kalaksanayang kanggen nyiasatin mangda gajolak punika nenten ngelimbak prasida
punika kapragatang utawi kasineb.
Ngeninin indike punika dahat maguna
punika Morfologi utawi ring kawentenane dados jatma, pinih-pinih dados maha
siswa mangda prasida pikarya memari sidaning don labda karya lan nenten wenten
kaiwangan ngartiyang sane kabaosang ring para dosen sami, mungguing punika akeh
sane pinaka dasar teori morfologi inggih punika indik Morfologi punika presida
kauningin ring peper utawi karya tulis puniki sane mamurda ”Konfiks” sane prasida
kadadosang tetikas ritatkala peplajahan Morfologi.
1.2 Rumusan Masalah
Madasar
antuk Latar Belakang ring ajeng sane prasida penulis kadadosang Rumusan Masalah
inggih punika minakadi :
1.1
Napi Punika Artos Konfik ?
1.1.1
Napi Punika Konfiks Pa-an lan
Imbannyane?
1.1.2
Napi Punika Konfiks Ma-an lan
Imbannyane?
1.1.3
Napi Punika Konfiks Ka-an lan
Imbannyane?
1.1.4
Napi Punika Konfiks Bra-an lan
Imbannyane?
1.3 Tatujon Panulisan
Madasar
antuk Rumusan Masalah ring ajeng sane prasida kadadosan Tatujon Penulisan
inggih punika minakadi :
1.2
Mangda Uning Napi Punika Artos Konfik.
1.2.1
Mangda Uning Napi Punika Konfiks Pa-an
lan Imbannyane.
1.2.2
Mangda Uning Napi Punika Konfiks Ma-an
lan Imbannyane.
1.2.3
Mangda Uning Napi Punika Konfiks Ka-an
lan Imbannyane.
1.2.4
Mangda Uning Napi Punika Konfiks Bra-an
lan Imbannyane.
1.4 Manfaat Penulisan
Manut
ring Tatujon Penulisan ring ajeng puniki presida punika madue pikenoh nyane
inggih punika minekadi :
1. Manfaat
Teoritis
Ring wacana puniki
wenten manfaat utawi pikenoh nyane ring
aab gumi sane menggelobal kadi mangkin sane satmaka dasar para janane sami inggih
punika ngeninin Morfologi swewidangannyane punika indik Konfiks mangda uning
napi punika konfiks lan imbannyane, lan pikenohnyane.
2. Manfaat
Praktis
Madasar
antuk wecana puniki wenten manfaat praktis nyane inggih punika presida kadadosang dasar motivasi ngeresresin para janane mangda
prasida urati ring peplajahan Morfologi tur wantuan tiang penyangga ritatkala para janane punika dados guru utawi dosen.
BAB
II
PIDAGING
2.1
Artos Konfiks
Konfiks
inggih punika kadadosang proses morfologi melekatnya unsure-unsur afiks punika
pinaka sinarengan olih (Fakultas Sastra Universitas Udayana, 1976: 105). Sane kabaos gabungan wewehan (konfiks)
inggih punika kalih wewehan (pangater miwah pangiring) sane rumaket
apisanan sajeroning kruna lingga. Ring panulisan punika peristiwa punika kabaos
konfiks, lan ring proses
morfologinyane kabaos konfiksasi.
Imbannyane :
I Made Pasek masare di pasirepan.
Torise majaranan di di sisin pasihé.
Kruna pasirepan boya ja
kawangun antuk pa+sirepan,miwah pasirep+an (nenten wenten
wangun sirepan miwah pasirep) sakwanten kawangun antuk
kruna sirep + pa-an, kruna majaranan taler sakadi ring
arep, kawangun antuk kruna jaran ma-an. Gabungan wewehan ring basa
Baline wenten patpat inggih punika pa-an, ma-an, ka-an.
2.1.1 Konfiks Pa-an
Gabungan
wewehan pa-an utawi Konfik
pa-an madue kawigunan ngwangun kruna aran. Uger-uger gabungan
wewehan puniki rikala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater pa miwah
pangiring an.
Imba :
·
Nyihnayang
genah :
-
Sirep
dados pasirepan / panyirepan
-
Jemuh
dados panyemuhan
·
Nyantenang
piranti:
-
Aduk
dados pangadukan
-
Goring
dados pangorengan
-
Seluh
dados panyeluhan
2.1.2 Konfiks ma-an
Gabungan
wewehan ma-an madué kawigunan ngwangun kruna kria. Uger-uger
gabungan wewehan puniki ri kala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater
ma miwah pangiring an. Suksman gabungan wewehan ma-an inggih
punika :
·
Nyantenang
pakaryan sampun sida kalaksanayang :
-
Jemak
dados majemakan
-
Angkid
dados mangkidan
-
Angkuh
dados mangkuhan
·
Nyantenang
kawentenan tan dumade miwah sedeng ngalaksanayang pakaryan:
-
Kedut
dados makedutan
-
Kejeng
dados makejengan
-
Tegen
dados mategenan
-
Sun
dados masuunan
·
Nyantenang
pakaryan sané kalaksanayang sareng akéh miwah pakaryan sané mawanti-wanti utawi
saling wales:
-
Jagur
dados majaguran
-
Tebek dados matebekan
-
Silem
dados masileman
-
Sabat
dados masabatan
·
Nyihnayang
pacentokan (sajeroning kruna dwi lingga):
-
Dueg
dados madueg-duegan
-
Tegeh
dados mategeh-tegehan
-
Kereng
dados makereng-kerengan
·
Nganggén
miwah nglinggihin:
-
Jukung
dados majukungan
-
Japal
dados makapalan
-
Jaran
dados majaranan
2.1.3 Konfik ke-an
Gabungan
wewehan ka-an madue kawigunan ngwangun kruna aran. Uger-uger gabungan
wewehan puniki rikala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater ka miwah
pangiring an. Konfiks ka-an punika
maosang indik keadaan, kerana asapunika sane wenten ring konfiks suksman
gabungan wewehan ka-an inggih punika:
·
Nyantenang
indik utawi benda abstrak saking kahanan linggan ipun:
-
Sugih
dados kasugihan
-
Rahayu
dados karahayuan
-
Sengsara
dados kasengsaran
-
Lacur
dados kalacuran
·
Nyantenang
genah:
-
Pati
dados kapatian
-
Ditu
dados kadituan
-
Juru
dados kajuruan
2.1.4 Konfiks bra-an
Gabungan
wewehan bra-an madue kawigunan ngwangun kruna kahanan. Suksman ipun
ngeninin indik kahanan sane dahat utama, sakadi:
-
kapak
_ brakapakan
-
amah
_ bramahan
-
gedeg
_ bragedegan
BAB
III
PENGUNTAT
3.1 Kesimpulan
Madasar
antuk materi sane sampun katelatarang ring ajeng penulis prasida nyimpulang
daging sane wenten ring indik Konfik inggih punika kalih wewehan (pangater miwah
pangiring) sane rumaket apisanan sajeroning kruna lingga. Ring panulisan punika
peristiwa punika kabaos konfiks, lan
ring proses morfologinyane kabaos konfiksasi.
lan akeh sane sampun katelatarang ring imbannyane soang-soang. Konfik pa-an Uger-uger gabungan wewehan puniki
rikala rumaket ring kruna lingga pateh sakadi pangater pa miwah
pangiring an, miwah sane
tiosan.
3.2 Saran
– saran
Madasar
antuk kesimpulan ring ajeng wenten piteketnyane utawi saran ring makalah puniki
inggih puniki ring para janane sane sekadi mangkin sane pamucuk pinaka
panglimbak Budaya lan Seni sane wenen ring Bali. Mawinan asapunika mangda para
janane mataki-taki mlajah mangda prasida maduwe kawruhe sane jimbar majalaran
antuk peplajahan Morfologi sane patut.